Etiket ve Etiketleme
Etiketin işlevi; ambalajın içeriği hakkında bilgi vermek, ürünü tanıtmak ve piyasada sürümü ile tutunmasını sağlar. Etiket basımı, doğrudan doğruya ambalajın üzerine baskı uygulamaktan ucuza gelirse, aynı standart baskısız ambalaj, başka amaçlar ve ürünler için kullanılacak ise, ambalajlanacak ürün hakkındaki gerekli bilgiler dolum yapılana kadar bilinemiyor ise etiket kullanmak bir zorunlulukdur. Diğer taraftan etiketler, üretim yöntemine göre dört ana grup altında toplanmak mümkün:
a) Yapışkan sürülerek yapıştırılan etiketler,
b) Kendinden yapışkanlı, kendi kendine yapışan etiketler,
c) Basınca duyarlı etiketler,
d) Isıl uygulama ile yapıştırılan etiketler,
Öncelikli olarak gıda, içecek, temizlik malzemeleri, kozmetik ürünleri ilaç ve evsel ürünlerin ambalajlarında kullanılan etiketler yaşanan ekonomik olumsuz koşullara karşın sürekli büyüme arz ediyor. Toplam etiket kullanımı yıllık olarak %2-4 arasında bir artış gösteriyor.
Basınca duyarlı etiket üretiminde büyük özellik çok büyük artış olmuş. Ancak yine de şimdilik en büyük pazar payına sahip olan etiketler, birinci grup yani yapıştırıcı (tutkal) uygulayarak yapıştırılan etiketler olmasına karşın bu sektör artık durgun bir yapıda mevcudiyetini sürdürüyor. Basınca duyarlı etiketlere değişken bilgilerin değişik yöntemlerle basılabilmesi bu tür etiketlerin olumlu yönü. Bu nedenle basınca duyarlı etiketlerin kullanılması son yıllarda büyük artış olmuş.
Etiket hammadde ve malzemelerinde de büyük değişimler yaşandı ve bu alanda yalın kağıt yanında kuşelenmiş kağıt ve plastik filmler, hologramlar kullanılmaya başlandı. PE, PP, PET, asetat, metalize filmler ve sentetik kağıtlar, kağıdın özelliklerine oranla performans, kullanım ve görünüm bakımından çok daha fazla üstünlük sunuyorlar.
Bugün, yeni nesil etiket malzemeleri ve özellikle kurcalandığını belli eden taklit edilmeyi önleyen daha ince laminatlar ve holografik ürünler üzerinde yoğunlaşıyor.
Geri dönüştürme kolaylığı bakımından ise etiket malzemesinin ambalajlama malzemesiyle uygunluğu önemli bir husus.
Tutkallı Etiketler
Tutkal sürülerek yapıştırılan etiket grubu ile kendi kendine yapışan etiket grubu arasına giren bir etiket grubu, tutkallı kağıt etiketlerdir. Tutkal sürülerek yapıştırılan etiketler, genellikle kağıt/metalize, kağıt/alüminyum folyo laminatlarından, PS, PP ya da PE üretilir ve uygun boyutlarda kesilmiş olarak temin edilir.
Cam şişe ve kavanozlara yapıştırılan etiketler, ambalaj üzerinde yapıştırıldığı yere göre adlandırılır (boyun etiketi, omuz etiketi, ön etiket, arka etiket, çepeçevre boyun etiketi gibi). Dikdörtgen çepeçevre boyun etiketi, genellikle metal konserve kutularıyla, tek kullanımlık cam şişe kavanozlara yapıştırılır. Tutkal sürülerek yapıştırılan etiketin üretimi için en çok kullanılan malzeme tek yüzeyi kaplı kağıttır. Kaplamanın tipi ve kalınlığı, uygulanacak baskı gereksinimine göre seçilir. Etiketlerde kullanılan kağıt, 80-100 gr/m2 arasında değişir. Tutkal kaplanmış yüzeye sürülür.
Tutkal sürülerek kullanılan etiketler ya el ya da makine ile ambalajın üzerine yapıştırılır. Elle yapıştırmada olan tolerans, hızlı etiketleme makinelerinde 0,25'e iner. Randımanlı ve etkili bir etiketleme işlemi için elyaf (gren) doğrultusunu belirtmek önem taşır. Birçok etiketleme makinesinde; elyaf doğrultusunun, ambalajın düşey eksenine dik olması şart koşulur. Elyaf doğrultusunun belirlenmesi önemlidir; çünkü, etiketler elyaf doğrultusuna dik olarak kıvrılma eğilimi gösterirler. Eğer etiketin gren doğrultusu, ambalajın düşey eksenine paralel olmazsa, etiket kıvrılmaya yönelecek ve düzgün yapışmayacaktır. İlkesel olarak etiketler, herhangi bir şekilde kesilebilir, fakat etiketin şeklinin basit olmasına özen gösterilmelidir. Özellikle dikdörtgen etiketler, etiketleme makinesinde en az sorun yaratan etiketlerdir.
Tutkal sürülerek yapıştırılan etiketlerde, doğru tutkal seçimi oldukça önemlidir. Genellikle cam ya da teneke gibi emici olmayan bir ambalaj ile göreceli olarak emici olan etiket arasında gerekli bağı oluşturmak için yapıştırıcının formülasyonunun, ambalaj ile uyumlu olacak şekilde özenle hazırlanması gerekir.
Bu etiketlerin raf ömrü, azami 1.5 yıl ile sınırlı. Nemli ortamda zamklı etiketler, kıvrılma eğilimine sahip olarak yapışma özelliklerini kaybettiklerinden gününüzde artık zamklı etiketlerin yerine genellikle sonradan tutkal sürülerek uygulanan ya da kendi kendine yapışan etiketler kullanılıyor.
Kendinden Yapışkanlı (Self Adhesiv) Etiketler
Diğer bir adıyla basınca duyarlı etiketler, basılı olmayan yüzeyine yapışkan uygulanmış ve yapışkanın üzerine ise; kolay çıkan bir koruyucu katman yerleştirilmiş olarak piyasadan temin edilir. Bu koruyucu katman, etiket yapıştırılmadan önce sökülerek yapışkan yüzey ortaya çıkartılır. Kendi kendine yapışan etiketler , tutkallanarak yapıştırılan etiketlerden daha pahalı olup, depolama koşullarına daha bir özen gösterilmeli. Kendinden yapışkanlı etiketlerle etiketleme işlemi ise; daha kolay ve daha az emek yoğundur.
Kendi kendine yapışan etiketlerin üretimi için birçok malzeme kullanılır. En çok kullanılan malzemeler ise; kağıt, plastik ve alüminyum folyodur.
Kendi kendine yapışan etiketler; rulo ya da plaka halinde temin edilir. Standart rulo enleri 100, 150 ve 200 cm. ve tolerans 1 mm. olur. Plaka halinde ise standart boyutlar; 50 x 70 cm., 70 x 100 cm., 44 x 63 cm. olup bütün boyutlar için tolerans 2 mm.'dir.
Basınca Duyarlı Etiketler
Basınca duyarlı etiketler; ürünlerin ve ambalajların tanıtımı, tanımlanması ve dekorlanması için etkin ve oldukça maliyeti düşük bir yol. Basınca duyarlı etiketler, basınca duyarlı yapıştırıcı ile kaplanmış etiketlerdir.
Genelde endüstrilerde basınca duyarlı etiketler, hemen hemen her tür ambalaja, ambalajlama hatlarının hızına uygun olarak yapıştırılır. Etiket, bir tarafına aktif yapışkan uygulanmış taşıyıcı katmandan oluşur. Bu taşıyıcı katman kâğıt, plastik film, folyo, ya da değişik kalınlık ve ağır-lıkta laminatlar olabilir. Etiketin yapışkanlı yüzüne, etiketin uygulanacağı anda kolayca çıkan silikon kaplı koruyucu kaplama uygulanmış. Bu koruyucu astarın saydam olması, otomatik uygulamada karşılaşılan tarama için geçerlidir.
Taşıyıcı katmanın birim ağırlığı, yapışkanın ağırlığı, ve kalınlığı her uygulama için ayrı ayrı formüle edilebilir. Etiketin yapışkanı kalıcı olmakla beraber soğuğa sıcağa, suya dayanıklı ve gerektiğinde kolayca çıkarılabilmelidir. Bu etiketlere, kaplanan malzemeye bağlı olarak, solvent ve su bazlı ve UV kurulmalı mürekkepler ve flekso, rotogravür, serigrafi ya da tipo baskı tekniklerinin birisinin seçimi yapılarak uygulanabilir.
Basınca duyarlı etiketler; sayfa tabaka, halinde rulo halinde ya da katlanmış olarak temin edilir. Belli bir spesifikasyon çerçevesinde rulo şeklinde üretilen etiketler, otomatik uygulama için tercih edilir.
Özel formüllü yapışkanlı basınca duyarlı etiketlere olan rağbet sonucu, hızlı, etkin, randımanı yüksek, kullanımı kolay, bakımı basit ve etiketin tam ve hassas olarak belli bir yere yapıştırılmasını (uygulanmasını) sağlayan etiketleme makineleri de üretilmiş. Bu makineler, ekonomik fiyatla temin edilebilir, büyük oranda parça değiştirmeye gereksinim duyulmaz ve üretim maliyeti oldukça düşüktür.
Isıl Uygulamayla Yapıştırılan Etiketler
Isılı uygulama ile yapıştırılan etiketler, gıda, ilaç ve tekstil sanayi ile hızlı etiketlemenin gerekli olduğu özel uygulamalarda kullanılıyor. Isıl uygulama ile yapıştırılan etiketler, tutkal ile yapıştırılan etiketlere oranla genellikle daha pahalıdır.
Askı Etiketler
Askı etiketler, önceden belli formda kesilmiş olarak ya da rulo şeklinde temin edilir ve çoğunlukla kalın kağıt ya da kartondan üretilir. Bu tür etiketler; eldiven ve benzeri ürünlere zımbalanarak tutturulurken, kalıp kesme yöntemiyle oluşturulan deliklerden geçirilir, ya da sicim ile ambalajın boynuna ya da bir uzantısına asılabilir. Bu tür etiketler, kolayca yerinden çıkartılabildiğinden çoğunlukla ikincil (tali) amaçlarla ve tanıtım ve promosyon amacıyla kullanılır.
Sleeve Etiketler
Sleeve etiketler, ambalajı 360° çepeçevre etrafını saran etiketlerdir. Sleeve etiketler, çok çeşitli değişik şekil ve boyutlu ambalajların etiketlenmesi için uygun olup girintili çıkıntılı ve konik yüzeyli am-balajlara uygulanıyor. Sleeve etiketler, ambalajı ikinci bir cilt gibi sarar. Sleeve etiketler, tüp (boru) şeklindeki bu etiketler bobin halinde temin edilir. Sleeve etiketler, PET şişelerin, kova benzeri konik ambalajların, damacanaların etiketlenmesinde kullanılıyor. Bu etiketlerin üzerine, 8 renge kadar baskı uygulanıyor. Ambalajı tamamlayan etiketler olarak tanımlanan sleeve etiketler; ambalajın dekorlanmasından, ürün güvenliğinin sağlanmasına (ambalajın kurcalanmasını engelliyor), tüketicinin bilgilendirmesine kadar çok yönlü işlevlere ve önemli bir etkinliğe sahip.Sleeve etiketler, üretildikleri malzeme ve bunları uygulama yöntemine göre; shrink sleeve etiketler, stretcht sleeve eti-ketler olmak üzere ikiye ayrılıyor. Shrink ve stretch sleeve etiketler arasında önemli bir rekabet söz konusu. Stretch sleeve etiketler, tutkallanmadan ve ısıtılmadan uygulandığından, geri dönüşlü şişelerde etiketlerin çıkarılması oldukça kolaydır. Stretch sleeve etiketlerin üretiminde 40-80 mikron kalınlıkta LDPE kullanılır. Pek çok stretch sleeve etiket uygulamasında ise; 50 mikron kalınlıkta LDPE modifiye edilerek gerilme özelliği %10 iyileştirilmiş. Filmin doğal özelliği; ambalaj üzerine tutunmak için yeterlidir. Shrink sleeve etiketler ise; farklı gereksinimlere göre PET, OPP, PS gibi değişikfilmler kullanılarak üretilir. Malzeme kalınlığı 40-50 mikron arası olup 30 mikrona indirmek için çalışmalar yapılıyor. Shrink tipi sleeve etiketler, ilaç ürünleri ambalajlarına uygulanması yanında kimyasal ürünler ve otomotiv sanayinde kullanılan çeşitli ürünlerin ambalajlarına da uygulanıyor. Sleeve etiketler, basınca duyarlı ya da kendinden yapışkanlı etiketlerle karşılaştırıldığında sleeve etiketler tek bir işlemle ambalajın herhangi bir tarafına kolayca uygulanır. Sleeve etiketlerin maliyeti, herhangi bir ambalajın önünü ya da arkasına yapıştırılan etiketten daima daha ucuza mal olur.
Çoklu Danışma Etiketleri
Bu etiketler ile tüketiciye daha çok bilgi aktarmak mümkün. Bu yeni yapışkan etiketler 32 sayfa kadar insert şeklinde ek bilgi taşıyor. Etiket üzerindeki bilgilere erişmek için insertleri koruyan film bir kulakçık çekilerek yan tarafından açılır. Ürünün tanıtımı ya da kullanım, montaj yönergelerini aktarma, bu tür etiketler kullanılarak başarıyla sağlanır. 6 ila 18 cm. uzunluğunda 2-17 cm. eninde üretilen çoklu danışma etiketleri; sıradan bir etiketleme makinesi ile ambalaja uygulanır. Çoklu danışma etiketleri için kullanılan malzeme kağıttır. Temel etiket ise şeffaf PP film olup, 4 renk baskı uygulanır. Yukarıda bahsedilen etiket seçeneği arasında, bir de kalıp içinde etiket seçeneği de şimdilerde giderek yaygınlaşan bir bir başka etiket çalışması. Burada etiket; ambalaj şişirme kalıpla- ma yöntemiyle üretilirken, ambalaja kalıbın içinde uygulanır.
Etiket Üretiminde Kullanılan Malzemeler
Alüminyum Folyo : Kendi kendine yapışan alüminyum folyo etiketler, genellikle bazı özel ürünlerin tanıtımına yönelik olarak kullanılır. Yüzeyleri mat ya da parlak olabilir, herhangi bir baskı yöntemi uygu-lanabilir.
Filmler: Kendi kendine yapışan etiketlerin üretimi için kullanılan plastik filmler; PVC, OPP ve PET'dir. Filmden üretilen etiketler ayrı bir etiket yokmuş hissini veren baskılı şeffaftır. Şimdilerde yeni PP ve PET filmler öylesine saydam ve ince ki; bu filmlerden gerçekten kolayca fark edilmeyen etiketlerin üretiliyor. Film etiketler, neme karşı aşın dayanıklı olduğundan şampuan şişesi ambalajı etiketi olarak kullanımı çok uygundur. Plastik etiket malzemesi kullanmanın yararları arasında ince, şeffaf etiket üretimine olanak sağlaması ve her tür ambalaja uygulanabilmesi sayılabilir.
Basınca Duyarlı Filmler: Basınca duyarlı mat, yarı saydam, yarı parlak ve kendi kendine ışıyan filmler, etiket üretiminde kullanılan güncel filmlerdir.
Kağıt : 65 - 90 gr / m2 kalınlıkta, kaplanmış ya da kaplanmamış değişik parlaklık derecesinde olan kağıtlar, kendi kendine yapışkan etiketlerin üretiminde kullanılır. Kaplanmamış kağıtların yüzeyleri mat olup genellikle fiyat etiketi olarak kullanılır. Yarı parlak astarlı kağıtlar ise; kendi kendine yapışkan etiketlerin en çok kullanılan tipidir. Bu etiketlerin üzerine çok renkli baskı uygulanır. Çok parlak kaplamalı kağıtlar ise; genellikle kozmetik sanayinde kullanılır.
Basınca Duyarlı Kağıtlar: Etiket üretiminde kullanılan basınca duyarlı kağıtlar çok amaçlı ve çeşitli üretiliyor. 45 -160 gram arası sıvanmış kağıtlar. Işığa duyarlı özel kaplı parlak ya da mat kağıtlar bunların arasında sayılabilir.
Islandığında Bozulmayan Kağıtlar: Bu tip kağıtlar, yeniden kullanılacak şişelerin etiketi için uygundur; çünkü şişe yıkama makinesinde etiketler parçalanmaz. Islandığında parçalanmayan kağıttan üretilen etiketler, şişe yıkama makinesinde şişeden tek parça halinde ayrılır.
Metalize Kağıt: Vakum ortamında kağıdın üzerine çok ince alüminyum biriktirilmesi (metalize işlemi) ile metalize kağıtlar elde edilir. Metalize kağıtlar, dekoratif etkisi nedeniyle etiket üretiminde kullanılır.
Alüminyum Folyo / Kağıt Laminasyonu : Dekoratif etkisi nedeniyle kullanılan bu tip kağıtlar, genellikle alkollü içkilerin etiketi olarak kullanılır. Al fol/ kağıt laminasyonu ise; buza dayanıklı olduğu için derin dondurulmuş ürünlerin etiketlenmesinde de kullanılır. Alüminyum 7-9 mikron kalınlığında olup kağıda tutkal ya da mum (wax) kullanılarak lamine edilir. Alüminyum folyo laminatları, metalize kağıttan daha pahalıdır.Kağıt bazlı etiketlere, her türlü baskı yöntemi uygulanabilir. Baskı yönteminin seçimi, üretim sürecine ve gereksinim duyulan baskı kalitesine bağlıdır.
Genellikle etiketleme makinesi üreticileri, alıcı tarafından sağlanan etiket ve ambalaj örneklerini denedikten sonra, uygun yapışkan için öneride bulunurlar. Uygun yapışkan örnekleri, çok spesifik olduğundan genellikle piyasadan temin etmek çok zor olabilir. Ciddi yapışkan üreticilerine; kullanılan makine, etiket ve ambalaj hakkında yeterli bilgi verildiğinde uygun ve standart yapışkan formülleri önerebilirler. Yapışkan, etiket ve ambalajın uygun kombinasyonu bir kez oluşturulduktan sonra; herhangi bileşiğin temini, oluşturulan spesifikasyonlardan mümkün olduğu kadar az değişiklik gösterir. Etiket ve yapışkanın teknik olarak en uygun koşullarda depolanması da üzerinde durulması gerekli önemli bir husustur, Kağıt bazlı etiketler, kontrollü bir ortamda uzun süre depolanabilirler. Depolama yerindeki nispi nem % 45 - 60 arası ve ideal ısı ise + 20 ° C olmalıdır. Etiketler, daima yatık olarak ve baskılı yüzeyleri alt tarafa gelecek şekilde depolanmalıdır.
Yapıştırıcı
Kendi kendine yapışan etiketlerde kullanılan yapışkanlar üstlendikleri işleve göre, 4 gruba ayrılır:
Kalıcı (Permanent) Yapıştırıcılar : Yapıştırıldığı yerde uzun süre kalması arzu edilen etiketlerde kullanılır. Ayrıca, yuvarlak, fleksibl ve girintili çıkıntılı yüzeylere uygulanır. Bu tip bir yapışkan uygulanan etiketler, çıkartılmak istenildiğinde yırtılır.
Çıkarılabilen Yapıştırıcılar : Belli bir zaman geçtikten sonra, yaptırıldıkları yüzeyden, o yüzevi bozmadan çıkarılması arzu edilen etiketlere uygulanır. Bu tip etiketler, genellikle satış noktalarında reklam amaçlı olarak ya da kullanılmadan önce etiketin kolayca çıkarılması arzu edilen durumlarda, örneğin; mutfak gereçlerinde kullanılır.
Derin Dondurucularda- Kullanılacak Etiketlere Uygulanan Yapıştırıcılar: Derin dondurucularda kullanılacak etiketlere uygulanan yapıştırıcılar; düşük ısı derecelerinde depolanan, saklanan ve korunan gıdalar için özellikle geliştirilmiştir.
Islak ve Yağlı Yüzeylere Uygulanabilen Yapıştırıcılar: Bu yapıştırıcılar, ıslak ve yağlı, yüzeylere yapıştırılan etiketler ya da yıkarken kolayca çıkması arzu edilen özel amaçlı etiketler için kullanılır.
Etiketin yapışkanlı yüzeyine konulan koruyucu kağıt, genellikle silikon kaplı glasin ya da kraft kağıdıdır. Silikon kaplama, yapıştırıcının koruyucu kağıda yapışmasını önler. Kullanım amacına yönelik olarak çeşitli farklı kalitede koruyucu kağıt kaplamalar mevcuttur.
Koruyucu kağıt kaplamalar, genelleme yapıldığında üçe ayrılabilir:
• El ile çıkarılan koruyucu kağıt kaplamalar,
• Etiketleme makinesinde otomatik olarak çıkarılan koruyucu kağıt kaplamalar,
• Elektronik dala işlem (EDP) için tasarlanan koruyucu kağıt kaplamalar.
Etiket Basımı
Etiket basımında; ofset, tipo, flekso, gravür, Serigrafik baskı, olmak üzere birbirinden farklı beş baskı işlemi uygulanır. Her baskı işleminin kendine özgü yararlan vardır. Günümüzde etiket basımında flekso giderek ağırlık kazanırken; dünya genelinde tipo baskı, hala lüks ürünlere hizmet vermeyi sürdürüyor. Ancak Avrupa'da tipo baskı etiket basımında çok yaygın olarak kullanılıyor. Yani iki rölyef baskı işlemi olan tipo ve flekso etiket baskısında varlığını ağırlıklı olarak günümüzde de sürdürüyor. Flekso baskı, tipo baskı ile rekabet edebilir konuma ulaşmıştır. Yine günümüzün bir başka gelişmesi tek baskı işlemi! makinelerden, çoklu baskı işlemini yapan makinelere doğru geçiştir. Tek bir baskı işlemi ile istenilenlerin tümünü gerçekleştirmek mümkün olmadığı için bu yöne bir geçiş olmuştur. Birleşik baskı makinelerinde, yüksek kaliteli iyi sonuçlar elde etmek için, rotatif tipo ve sıcak folyo stampalama UV rotatif serigrafi baskı yöntemiyle birleştirmiş. Serigrafik baskı, ince filmler dahil çok değişik katmanların üzerine aşınmaya ve çizilmeye dayanıklı baskı yapılabilmesini olası kılıyor.Yine kaliteli baskıya ulaşmak için bir başka seçenek, rotatif serigrafi ile UV flekso baskı kombinasyonu yaratılmış.Ve yine UV flekso ve UV serigraf baskı işlemi bir makinede kombine edilmiş. Üç baskı işleminin birleştirildiği makineler de etiket üreticilerine ayrı bir soluk kazandırmış. Ofset, UV flekso ve UV rotatif serigrafi işlemlerinin gerçek anlamda biraraya getirilmiş. Etiket baskı cephesinin bir başka gelişmesi olan dijital etiket baskı makineleri. Bu makineler ise, özellikle çok kısa süreli işlerin son derece çabuk ve ekonomik basımında oldukça iddialı. Müşterilerin siparişleri, mac ya da PC'de okunarak . disket üzerinden postscript formatında bulunuyor. Dijital baskı makinesi, herhangi bir mekanik baskı formu içermeyen dijital verilerle çalıştırılıyor. Dijital baskıda kullanılan CTP bilgisayardan klişeye sistemi, etiket ve ambalaj uygulamaları için ofset makinelerde geliştirilmiş. CTP, herhangi bir kimyevi madde ya da yürütmeden gerçekleşiyor. İki merdaneli değiştirilebilen boyutlu ofset baskı ünitesi ile Serigrafik baskı sistemi yine bir etiket makinesi üreticisi tarafından biraraya getirilmiş. Birleşik baskı makineleri, ince filmden kartona hemen hemen her malzemeyi işliyor. Bu gelişme özellikle kısa süreli çok renkli değişik amaçlı etiketlerin üretilme gereksinimi ile gerçekleşti.
Yeni nesil etiket baskı makineleri arasında hem film şeklinde sürekli hem de tek tek etiket basabilen makineler de mevcut. Bu tür makinelerle çok ince desteksiz katmanlara bile kolayca baskı uygulanıyor. Ve bu makinelere istenirse statik yük giderici ve kurutma tünelleri gibi ilavelerle her film ve malzemeye baskı yapılarak değişik etiketler üretiliyor. Bugün etiket basımında odak noktası; UV flekso ve özellikle fleksonun, diğerbaskı teknolojileriyle birleşik olarak etiket basımında kullanılmasıdır. Ancak, dijital baskı devrimi, etiket üreticileri ve kullanıcılarını yoğun etkisi altına almaya hızla devam ediyor. Dijital baskı devrimi yalnızca etiket üreticilerini etkilemekle kalmadı; etiket kullanıcılarını da üzerinde de kalıcı büyük etki yaptı. Gelecek günlerde de etiket baskısındaki gelişmelerin en önemli odak noktasının dijital baskı olması kaçınılmaz. Kısa bir gelecekte dijitalleşme tasarımdan pozlandırmaya, klişe üretiminden baskıya her alanda yaygınlaşması bekleniyor.
Etiket Depolama Saklama Koşulları
Kendi kendine yapışan etiketler için depolama koşulları çok önemlidir. Üreticiler, genellikle bazı özel koşullarda (sabit derecesinde ve sabit nispi nem ortamında) minimum bir raf ömrü tanırlar. Bu raf ömrü , etiketler, için + 20 ° C sabit ısı ile %50 nispi (bağıl) nem ortamında, üretim tarihinden itibaren 4 yıldır.
Aşırı sıcak bir ortam, ısı ve nemin büyük değişiklik gösterdiği ortam ve depolama sürecinin çok uzun tutulması yapışma özelliğini bozar. Bu durumlarda yapıştırıcı ya etiketin içine işleyip etiket ve kalitesini bozar ya da kuruyup bir işe yaramaz hale gelir. Kendi kendine yapışan etiket-ler, geçici bir süre için bile olsa, bir ısı kaynağının yakınında depolamamak gerekir. Eğer ideal koşullar sağlanamaz ise de ona yakın koşul olasılıklar ölçüsünde dengeli tutulmalı (aşırı değişiklikler olmamalı).
Etiket Sağlanmasında Belirlenmesi Gereken Kriterler
* Etiketlenecek ambalajın türü, şekli ve boyutu tercihen bir teknik resim ile açıklanmalı. Ayrıca, ambalajın oluşturulduğu malzeme ve özellikle ambalajın yüzeyi ve oluşumu tanımlamak gerekir.
* Etiketi ambalaja yapıştırma yöntemi. Eğer etiketleme, makine ile yapılıyor ise; makinenin tipi ve modeli, etiketleme işleminin hızı, gerekli boyut toleransları, uygulanan tutkalın tipi, uygulama yöntemi ve diğer spesifik bilgiler mutlaka gereklidir.
* Kullanılacak etiketin, tipi, tutkal sürülerek mi yapıştırılacağı ya da kendinden tutkallı mı olduğu, rulo halinde mi olduğu yoksa kesilmiş hazır bir şekilde mi olduğu, etiketlerin boyut ve şekliyle toleransı, gerekli gren doğrultusu ve kağıt etiketler için izin verilen kıvrılma gibi bilgiler gereklidir.
* Baskı bilgileri, ne tip baskı yönteminin kullanılacağı dair bilgiler yine gereklidir.
Etiketleme
Etiketlerdeki gelişmelere bağlı olarak etiketleme makinelerinde de büyük gelişmeler yaşandı. Tam otomatik etiketleme makineleri, soğuk tutkallı dönel etiketleme makineleri, tek yapıştırma üniteli etiketleme makineleri, kendinden yapışkan etiketler için etiketleyiciler, ısıl transferli dekorlama sistemleri, rulodan beslemeli hotmeltli etiketleyiciler, çepeçevre etiketleme makineleri seçime bağlı olarak son derece hızlı etiketleme seçenekleri arasında yer alıyor. Son nesil etiketleme ünitelerinde; daha yüksek üretim kapasitesi, daha yüksek hassasiyette etiketleme gibi özellikler geliştirilmiş. Yeni nesil etiketleme üniteleri, son derece gelişmiş elektronik kontrol sistemleri ve otomatik olarak bozuk etiketleri ıskartaya ayırma düzenekleri ile donatılmış. Ambalaj ve ambalajlama alanında yaşanan gelişmelere bağlı olarak etiketleme makinelerinde de önemli gelişmeler söz konusu.
Bunlar:
* Tek yapıştırma üniteli etiket makinelerinde; bütün etiketleme üniteleri, şişe çapı ya da etiketlerin ortalaması için ayarlanıyor. Makinenin bütün işlevleri elektronik. Tutkallama merdaneleri otomatik. Format değişikliği çabuk yapılıyor ve yeni bir boyutta ambalaja geçiş birkaç dakikayı almıyor.
* Kendinden yapışkanlı etiketleri yüksek hızda uygulayan etiketleme makineleri mevcut. Bu etiketleme üniteleri; in line
çalışan rotatif (dönel) etiketleme makinelerine monte ediliyor.
Basınca Duyarlı Etiketlerin Uygulanma Yöntemleri
Basınca duyarlı etiketlerin otomatik olarak uygulanması için üç temel yöntem mevcut:
1) Direkt transfer (roll on).
2) Bastırarak uygulama (tamp on).
3) Hava püskürtmek uygulama (blovvn on).
Direkt Transfer: Etiket doğrudan doğruya ambalajın ya da ürünün üzerine yapıştırılıp ambalaj/ürün ilerlerken etiket bastırılarak uygulanmış olur. Etiket ürünün/ambalajın ilerlediği doğrultuda ve yaklaşık aynı hızda uygulanmalıdır. Bu yöntem; birincil (primer) ve ikincil (se-konder) ambalajlar ile sargı tipi ambalajlara , prensip olarak düzgün ve pürüzsüz yüzeylere uygulanır.
Bastırarak Uygulama: Uygulanacak etiket bobinden alınıp vakum aracılığı ile bir tampon ucunda bekletilir. Bu tampon, bir kol aracılığı ile bir aktivatöre bağlıdır. Operatör ya da üründen sinyal alındığında etiket istenilen bölgeye uygulanır.
Hava Püskürtmeli Uygulama: Uygulanacak etiket bobinden alınıp, havası boşaltılmış uygulayıcının ağzında belli bir konumda bekletilerek; üzerine etiket uygulanacak ürün o konuma geldiğinde etiket hava püskürtülerek uygulanır. Hava püskürtmeli etiket uygulayıcıları (apli-katörleri), birincil ve ikincil ambalajlar yanında girintili çıkıntılı ve pürüzlü yüzeylere barkod uygulanmasında da kullanılır.
Bu üç temel etiketleme yöntemin ikisi ya da üçünün bir arada kullanıldığı durumlar olasıdır. Örnek olarak bastırarak veüfleyerek uygulama gösterebilir.
Özel Etiketleme Sistemleri
* İki webden gelen etiket uygulama (dual web supply),
* Çoklu etiket uygulama (multiple label),
* Dinamik olarak vakumdan yardımıyla sargılayarak etiketleme (dynamic vacum wrap),
• Etiketi yayarak uygulama (spreaden application).
İki Webden Gelen Etiketi Uygulama:
Bu etiketleme sisteminde, birbirinden bağımsız iki vvebden gelen etiketler tek bir uygulama istasyonuyla uygulanır.
Çoklu Etiket Uygulama: Her iki etiket tahrik sistemi aktif olup simültane etiket uygulanmasına olanak sağlar. Uygulanacak etiketlerin; formatı, yapısı, boyutları farklı olabilir. Sıradan etiketleme işlemi yanında güvenlik amaçlı etiketleme, barkod taşıyan etiketleri uygulama gibi amaçlarla da kullanılabilir. Web tahrik sisteminin birisi vakumlu taşıma sistemine etiket sağlarken, diğer etiketler bir merkeze göre endeksleyip gerekli konuma uygulanır.
Dinamik Olarak Vakumdan Yardımıyla Sargılayarak Etiketleme: Bu uygulama çoklu etiket uygulamasının diğer bir varyasyonudur. Böylece tek bir geçişte ambalajın önünün ve arkasından etiketlenmesi olasıdır.
Etiketi Yayarak Uygulama: Bu uygulama ise çoklu etiketlerin eş zamanlı uygulanması için geliştirilmiş bir sistemdir.
Sistemde etiketler rulodan alınıp iki ya da daha fazla uygulama istasyona iletilir. Etiketler, uygulama istasyonunda vakum ile tutulur. Uygulama istasyonu, etiketleri ortalayıp yapıştırır. Bu etiketleme sistemi, kalıp kesme yöntemiyle üretilen etiketleri otomatik olarak, kâğıt, karton, cam, plastik ve metal gibi değişik yüzeylere uygulayabilir. Bu sistemle etiketler, ambalajın boyun kısmına, köşesine, yanına, çukur bir yer uygulanabildiği gibi çepeçevre de uygulanabilir. İkincil (tali) etiket uygulamalarında etiketleme için çoğunlukla mevcut donanımlardan yararlanır. Portatif ayak üzerine tutturulmuş etiketleme üniteleri, bir üretim hattından diğerine kolayca taşınabilir. Basınca duyarlı etiketler, gittikçe daha. da önem kazandığından, etiket/ürün handling (elleme/iletme/taşıma) cihazları da buna paralel önem kazanmıştır. Bu yarı otomatik olan donanımlar, basit işlerde kullanılırken, otomatik olanlar da hem ön hem arka etiketleme için kullanılır. Kontrol ve yönlendirme cihazlarını bünyelerinde taşır. Pek çok taşıma bandı arasında düz zincirli ve kayışlı olanlar basınca duyarlı etiketlerin taşınması ve uygulanmasında en yaygın olarak kullanılır.
Basınca duyarlı etiketlerin uygulanmasında kullanılan alet ve donanımlar arasında; etiketleri bastırıp yapıştıranlar, etiket üzerine baskı uygulayanlar, etiket kontrol ve sayaçları, daha büyük rulo (bobin) alabilen cihazlar ve kullanıcıyı uyaran cihazları sayılabilir.
Basınca duvarlı etiketleme sektöründe en son gelişmeler:
* Mikroprosesör (mikro işlemci) kontrollü elektronik elemanlar.
* Etiketleme sırasında boşta geçen zamanın sıfıra indirgenmesi.
* Çoklu etiket uygulamaları.
* Video ile gözetim ve tanımlama.
Mikroprosesörden yararlanan etiketleme makineleri üreticileri, etiketleme hassasiyeti ve doğruluğunu arttırmak yanında, etiketleme makinesine daha pek çok özellik kazandırmışlar.
Mikroprosesörler akıllı etiketleme sistemleri ekonomik bir yaklaşım sunar. Ayrıca, iş verimini arttıran ve boşta geçen zamanı azaltan kendi kendini denetleyen sistemlerin yaygınlaşmasına yol açmıştır. Bu elektronik sistemler, son derece kullanıcı dostu ve kolay kullanımlıdır.
Basınca duyarlı etiket donanımları seçimi, gerekli işe uygun alet ve makinenin kapasitesine bağlıdır. Bu nedenle etiket ile etiketin uygulanacağı ürünün şekli, boyutu ve üretildiği malzeme yanında, etiketin uygulanacağı yüzey, etiketin cinsi, seçimi etkileyen önemli konulardır.
Ayrıca alet ve donanımların üreticisinin kimliği, montajın kimin tarafından, nasıl yapıldığı/yapılacağı, kullanıcıların eğitim teknik destek ve satış sonrası hizmetleri ve bu hizmetlerin yöresel ya da ulusal bazda sunulup sunulmadığı seçimi etkileyen diğer bir önemli hususlardır.
Sleeve Etiketleme
Manşon, sleeve tipi etiketler, özellikle kurcalanmasının büyük mahzur oluşturan ilaç ve benzer ürünlerin ambalajlarında kullanılmaya başlanması ile yakın bir zamanda yaygınlaştı. Sleeve tipi etiketlerin uygulanması için yapıştırıcıya gerek duyulmaz. Sleeve (manşon) tipi etiketler, kesintisiz bir boru (tüp) şeklinde piyasadan sağlanabilmesi yanında, hazır kesilmiş olarak satılıp ambalajlanacak ürüne giydirilir.
PE'de üretilmiş sleeve tipi etiketler, ambalajın üstüne geçirildiğinde bünyesindeki doğal elastiklik özelliği ile sıkı sıkıya ambalaja tutunur.
PVC ya da vinil kopolimer sleeveler ise; ambalajın üstüne geçirildikten sonra bir ısı tüneliden ( fırından) geçirilerek, çekmesi yani daralması (shrinklenmesi) ve dolayısıyla uygulandığı ambalaja sıkı sıkı tutunması
sağlanır. Bu tür etiketlerin üzerleri baskılı olabilir. Şişe ve aerosol etiketi olarak kullanılan sleeveler, açılmasını kolaylaştırmak için perfore edilir.
Bu tür etiketlerin uygulama hızı, diğer tip etiketlerin uygulama hızına uymazken; sleeve tipi etiketlerin bir özelliği de girintili çıkıntılı ambalajlara rahatlıkla uygulanmasıdır. Yüksek ısıya dayanıklı bir etiket-ler, bir kez shrinklendikten sonra gevşemez ve eski şeklini almazlar.
Farklı filmler kullanılarak üretilen, iki ayrı sleeve etiketin uygulanmasında da farklı teknolojilerden yararlanılır. Sleevelerin arasındaki farklılıklar, yalnızca üretildiği plastiklerin teknik özelliklerine bağlı değil (yani gerdirileceği ya da daralacağı değil) aynı zamanda uygulanması için kullanılan donanımın yapısına da bağlanmıştır. Örneğin; stretch sleeve gerdirmede, shrinkleme tüneli kullanılmaz.
Shrink sleeve çekme-daralma işleminde ise; ambalajın şeklini alma yeteneği stretche göre daha iyi olduğu gözlemlenir. Bu nedenle shrink sleeve, yalnızca düzgün şekilli yani silindirik ambalajlarda değil, daha karmaşık iç ve dış bükey yüzeylere hatta yarıklar ve oluklar olan yü-zeylere de sarılır.
Stretech sleeve etiketlemede de ürünün ve etiketin ısıtılmasına gerek olmadığı için ayrı donanımlara ve geniş alana gereksinim kalmaz daha az enerji harcanır.
Aslında iki sleeveden birinin seçilmesi sleevelenecek ambalaja bağlıdır.
Sonuçta günümüzde her iki sleeve etiketlemede kıyasıya bir rekabet yaşanıyor. Her iki sleeve etiketleme alanında gelişmeler devam ettiğinden, biri diğerini sürekli aşmaya çalışıyor. Örneğin, şimdilerde stretch sleeve etiket ve uygulamalarının gelecekte daha iyi kullanılması bekleniyor; çünkü stretch sleeve etiketlemeyle ilgili yeni çalışmalar mev-cut. Bunlardan biri de demetleme, grup-lama sorunlarına da çözüm getiriyor. Bu, yeni tip stretch sleeve uygulaması olup, LDPE filmden bir sleeve, taşıma için bir sap ve OPP filmden bir kapaktan meydana getiriliyor. Bu sistem; İngiltere için oluşturulmuş olup ülkemizde de başarılı uygulama alanları buldu. Bu sistem; demetleme, ambalajlama ve dekorlama görevlerini bir arada gerçekleştiren bir etiketleme uygulaması.
Kalıp İçinde Etiketleme
Bu etiketleme yönteminin sunduğu en önemli avantaj, ambalajlama sırasında etiketleme için ek bir işlem yapılmaması ve etiketin, ambalajı oluşturmak için kullanılan bir kısım hammaddenin yerine kullanılmasıdır.
Etiket, ve uygulanacak etiketin etiketleme şekli seçilirken: ambalaj dolum işleminin sıcak ya da soğuk dolum mu olduğunu. etiketlenecek ' ambalajın cam, plastik ya da metal olup olmadığı, etiketleme işlemi ile etiketin yapışkanının ambalaj ile uyum gibi hususları göz önünde bulundurulmalıdır.